Historia

Domanice - wioska z pięknym widokiem

Położenie Domanic, drugiej co do wielkości miejscowości w gminie Mietków (powiat wrocławski, województwo dolnośląskie), jest wyjątkowo malownicze. Przekonać się o tym mogą wszyscy, którzy jadą od strony Mietkowa do wioski leżącej w dolinie rzeki Bystrzycy. Z okolicznych niewysokich wzgórz rozciąga się panorama Ślęży, nazywanej „świętą górą Słowian”, oraz Zalewu Mietkowskiego, największego na Dolnym Śląsku sztucznego zbiornika wodnego.

Miejscowość ma charakter ulicówki o zwartej zabudowie rozmieszczonej po obu stronach drogi. Większość budynków mieszkalnych przy głównej ulicy pochodzi z końca XIX i początku XX wieku. W północnej części wsi znajdują się najciekawsze obiekty, wpisane do rejestru zabytków: kościół pw. św. Anny, zamek z zabudowaniami gospodarczymi, pawilon ogrodowy, park przypałacowy oraz dawna kaplica grobowa Brandenburgów.

Od zachodu Domanice graniczą z rzeką Bystrzycą, która jest osią Parku Krajobrazowego „Dolina Bystrzycy”.

Historia

Historia miejscowości sięga XII wieku. W 1193 roku w dokumentach pojawiła się nazwa wsi Demano, należącej do dóbr wrocławskiego klasztoru augustianów. Pierwszym znanym z imienia właścicielem był rycerz o imieniu Dobesz. To właśnie z obronną siedzibą rycerską, przekształconą w późniejszych wiekach w szlachecki dwór, a później w reprezentacyjny pałac arystokratyczny, związane są dzieje Domanic.

Lokalizacja pierwszej budowli rycerskiej nie była przypadkowa. Wybrano teren sprzyjający obronie – wysoki cypel skalny nad brzegiem Bystrzycy. Rzeka i jej rozlewiska utrudniały dostęp do siedziby, a płaską część skalnego wzgórza oddzielono od wioski głęboką fosą. Od XIV wieku właścicielami dóbr domanickich były znane na Dolnym Śląsku rody, m.in. von Schindlów i von Schellendorfów. W XV wieku w wiosce znajdowały się murowany dwór i zbudowana z cegły świątynia oraz młyn wodny. Gdy w XVI wieku Domanice przeszły w ręce von Mühlheimów, dotychczasowa siedziba szlachecka rozbudowana została w duży renesansowy dwór.
Prawdopodobnie właściciele wioski mieli duży wpływ na to, że nauki Marcina Lutra szybko przyjęły się na terenie ich dóbr i na sto lat miejscowy kościół stał się domem modlitwy dla protestanckich mieszkańców.

Jeden z najtrudniejszych okresów w historii Domanic to czas wojny trzydziestoletniej (1618-48), w wyniku której okolica została spustoszona, a sama wieś się wyludniła. Odbudowę i rozwój miejscowość zawdzięcza kolejnym właścicielom dworu, najpierw generałowi Luisowi de Monteverquesowi, a potem arystokratycznym rodom Oppersdorffów, Seherr-Thossów i Tschirskich. Lata największego znaczenia wioski przypadają jednak na XIX wiek, bowiem w 1832 roku dobra domanickie zakupił Fryderyk Wilhelm Brandenburski, potomek króla Fryderyka Wilhelma II Pruskiego z morganatycznego związku z hrabianką Julią von Dönhoff. Domanice stały się odtąd rezydencją przyszłego premiera Prus, a po jego śmierci miejscem wiecznego spoczynku. Przez kolejne sto lat zamek pozostawał w rękach spadkobierców królewskiego syna.

Najstarszy widok zamku i otoczenia pochodzący z XVIII wieku autorstwa Friedricha Bernharda Wernhera.

Między 1857 a 1883 rokiem Alexander Duncker wydał w swojej 960 widoków rezydencji, pałaców i zamków ówczesnych prowincji byłego Królestwa Pruskiego. Wszystkie były sporządzane techniką litograficzną w formacie 20×15 cm. Wśród tych litografii jedna poświęcona jest pałacowi w Domanicach.

Drzeworyt sztorcowy z 1885 roku wg Theodora Blatterbauer’a. Grafika pochodzi z dzieła Schlesien eine schilderung des Schlesierlandes autorstwa Franz’a Schroler’a
Wydawca: Karl Flemming, Glogau 1885-1888.

Przed II wojną światową...

Przed II wojną światową Domanice były dużą wsią z dwoma kościołami (katolickim i ewangelickim), zamkiem, folwarkiem, kilkoma karczmami, piekarnią, masarnią, młynem; działała tutaj nawet niewielka stacja paliwowa. W zachodniej części miejscowości, w rozległym parku o charakterze krajobrazowym znajdowały się sztucznie utworzone zamkowe stawy rybne. 

Miejscowość nie ucierpiała zbytnio podczas działań wojennych, już w maju 1945 roku zaczęli przybywać tutaj polscy osadnicy. Przez kilka powojennych lat Domanice były siedzibą gminy, a miejscowy kościół katolicki pełnił funkcję świątyni parafialnej. Znajdował się tu komisariat policji, ośrodek zdrowia, punkty usługowe, m.in. punkt krawiecki, zakład szewski, kuźnia, a centrum życia kulturalnego skupiało się wokół miejscowej szkoły, biblioteki i świetlicy. 

Obecnie

Obecnie we wsi działa świetlica gminna i biblioteka wiejska, a od 2019 roku Koło Gospodyń Wiejskich „Syringa”. Aż do II wojny światowej zamek w Domanicach znany był z pięknych odmian lilaków, które od XIX wieku porastały cały stok skalnego cypla od strony rzeki Bystrzycy. Od tych kwitnących i pachnących krzewów wzięła się nazwa posiadłości – „liliowy zamek”. Od kilku lat obecni mieszkańcy Domanic organizują doroczny Dzień Lilaka, przypominając dawną nazwę zamku i kultywując lokalną tradycję.

Sfinansowano w ramach poddziałania „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 dla operacji realizowanych w ramach projektu grantowego Stowarzyszenia „Slężanie-Lokalna Grupa Działania”

© 2020 Domanice